ช่วงโควิดระบาดรอบใหม่นี้ (เมษายน 2564) น่าจะมีการระบาดอย่างรุนแรงไปอีกพักใหญ่ๆเลยครับ และถ้าเราทุกคนไม่ร่วมมือกันให้การระบาดเกิดขึ้นอย่างช้าๆ จำนวนคนเป็นโรค เพิ่มขึ้นในอัตราต่ำๆ จะเกิดภาวะ “เกินกำลังการรักษาผู้ป่วยในโรงพยาบาล” ขึ้นอย่างแน่นอนครับ ซึ่งถ้าเกิดขึ้นแล้ว
คนที่ติดเชื้อโควิด แต่อาการไม่มาก ก็จะต้องรักษาตัวเอง สังเกตอาการตัวเองที่บ้าน อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้เลยครับ
แนะนำ : ติดตามข้อมูลจากกรมควบคุมโรคเกี่ยวกับโรคโควิด-19 ได้ที่นี่ครับ
มีคำแนะนำถึงการดูแลตัวเองที่บ้านอยู่หลายแหล่งครับลองดูในลิ้งต่างๆได้เลย
ข้อมูลจาก
อุปกรณ์หนึ่งที่ผมเห็นว่ามีประโยชน์มากๆเลยถ้าเราติดเชื้อโควิด แต่ต้องดูแลรักษาตัวที่บ้าน ก็คือ
อุปกรณ์วัดค่าออกซิเจนในเลือดนั่นเองครับ (Pulse oximetry)
อุปกรณ์นี้ใช้งานง่าย ราคาไม่แพง แต่คุณประโยชน์มีมากนะครับ มาดูกันว่าเจ้าอุปกรณ์นี้จะมีประโยชน์อย่างไร
เครื่องวัดออกซิเจนในเลือด คืออะไร
เครื่องนี้จะวัดระดับความเข้มข้นของออกซิเจนในกระแสเลือด โดยเครื่องนี้จะมีขนาดเล็ก รูปร่างเป็นคลิป สำหรับหนีบที่นิ้วตอนที่ใช้วัดระดับออกซิเจนในเลือด ขณะวัดไม่เจ็บ และไม่มีแผลครับ
เครื่องนี้ใช้กันเป็นปกติในโรงพยาบาล และสามารถซื้อมาใช้ที่บ้านได้ด้วย โดยปกติแล้วจะใช้ในคนที่มีโรคประจำตัวทางด้านปอดหรือหัวใจ เช่นคนเป็นโรคถุงลมโป่งพอง โรคหัวใจล้มเหลว เป็นต้น
เครื่องวัดระดับออกซิเจนในเลือดสามารถซื้อได้ตามร้านขายยา หรืออุปกรณ์การแพทย์ทั่วไปได้เลยครับ ไม่ต้องมีคำสั่งของแพทย์เพื่อซื้อก็ซื้อได้ แม้แต่ช่องทาง online ก็สามารถซื้อได้ ราคาไม่แพงด้วย พันกว่าบาทก็มีครับ
เครื่องวัดออกซิเจนในเลือดช่วยบอกว่าเราติดโรคโควิดได้หรือไม่?
ไม่ได้ครับ!
การวัดค่าออกซิเจนในเลือดไม่สามารถวินิจฉัยได้ว่าติดโควิดหรือไม่ ถ้ามีอาการ หรือมีประวัติเสี่ยง ต้องไปตรวจที่สถานพยาบาลเท่านั้นนะครับ
เครื่องวัดออกซิเจนในเลือดช่วยอย่างไรถ้าเราติดเชื้อโควิด?
โดยปกติแล้ว ภาวะที่ทำให้ค่าออกซิเจนในเลือดลดต่ำลงเป็นได้ตั้งแต่ โรคทางปอด โรคหัวใจ ภาวะอ้วน หรือคนที่สูบบุหรี่จัดๆก็ทำให้ค่านี้ลดต่ำลงได้
สำหรับผู้ที่ติดโควิดแล้ว (วินาทีนี้ทุกคนมีความเสี่ยงหมดนะครับ) แต่ไม่มีอาการมากนัก ปกติสุขภาพแข็งแรงดี (ไม่มีโรคประจำตัว และอายุไม่มาก) และจำเป็นต้องรักษาตัวที่บ้านหรือที่พัก เช่นโรงพยาบาลเตียงเต็ม หรือบุคลากรทางการแพทย์ไม่เพียงพอ
เครื่องวัดออกซิเจนในเลือดจะเป็นอุปกรณ์ตัวแรกๆที่ช่วยบอกว่าค่าความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดต่ำลงหรือยัง
ซึ่งเป็นค่าที่บอกว่าเราอาการหนักขึ้น ควรที่จะต้องแจ้งทางโรงพยาบาลให้มาดูแลหรือให้เราเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลได้แล้ว
สำหรับโควิด ภาวะหนึ่งที่น่าสนใจก็คือ Happy hypoxia หรือว่าภาวะที่อาการต่างๆค่อนข้างจะปกติ แต่ค่าออกซิเจนในเลือดต่ำกว่าปกติมากๆ ซึ่งปกติแล้วถ้าค่าออกซิเจนในเลือดต่ำจากภาวะต่างๆ ร่างกายจะมีอาการตอบสนองที่สังเกตุได้ เช่น หอบ เหนื่อย หายใจเร็ว
แต่สำหรับโรคโควิดบางครั้งก็ไม่มีอาการดังกล่าว การใช้เครื่องวัดออกซิเจนในเลือด จะช่วยตรวจค่าความเข้มข้นของออกซิเจนได้ตลอด
แม้ว่าจะไม่มีอาการเตือนก็ตาม ทำให้ทราบได้แต่เนิ่นๆว่าอาการเริ่มแย่ลงแล้ว
แนะนำ : อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ Happy hypoxia จากเพจ Drama-addict ที่นี่
ค่าออกซิเจนในเลือดเท่าไหร่ เราถึงจะต้องกังวล?
ไม่มีค่าตายตัวครับ ขึ้นอยู่กับโรคประจำตัวและสุขภาพของบุคคลแต่ละคน โดยแนะนำว่า เราควรทราบค่าออกซิเจนในเลือดของเราเองในภาวะปกติก่อน
ซึ่งในคนที่มีโรคประจำตัวเช่น โรคถึงลมโป่งพอง โรคหัวใจ หรือภาวะอ้วน ค่าออกซิเจนพื้นฐานอาจจะต่ำกว่าคนที่มีสุขภาพปกติดีได้
ถ้าเราติดเชื้อโควิดขึ้นมา ให้เราวัดค่าออกซิเจนในเลือดเป็นประจำครับ ถ้าค่านี้ต่ำลง “เป็นอย่างมาก” ให้แจ้งบุคคลากรทางการแพทย์หรือโรงพยาบาลทันทีครับ
ถ้าต้องการตัวเลขที่จำง่ายๆ โดยปกติแล้ว
ค่าออกซิเจนในเลือดควรจะสูงกว่า 90% ครับ
ถ้าวัดได้ต่ำกว่าค่านี้ แสดงว่าโควิดอาจทำให้เราเริ่มมีอาการหนักขึ้นมากได้ครับ
โดยทั่วๆไป ค่าออกซิเจนในเลือดจะมีค่าปกติดังนี้ครับ
- 95% ขึ้นไป ปกติดี
- 90-94% ระมัดระวัง อาการผิดปกติ
- น้อยกว่า 90% มีภาวะออกซิเจนในเลือดต่ำ รีบแจ้งโรงพยาบาลหรือบุคลากรทางการแพทย์
เทคนิคการวัดค่าออกซิเจนในเลือด
- ขณะวัดค่าออกซิเจนในเลือดต้องไม่เหนื่อย
- นั่งพัก 2-3 นาที ก่อนวัดค่า
- หนีบที่วัดค่าออกซิเจนที่นิ้ว
- เมื่อเครื่องวัดค่าขึ้นตัวเลข อย่าเพื่อใช้ตัวเลขแรกที่ขึ้น ให้รอประมาณ 30 วินาที ให้ตัวเลขที่ขึ้นนิ่งก่อน
สิ่งที่ทำให้ค่าออกซิเจนในเลือดคลาดเคลื่อนเช่น
- นิ้วเย็นเกินไป
- ทาสีที่เล็บ โดยเฉพาะสีมืดๆ หรือติดเล็บประดับ
- มีการขยับของเครื่องวัดมากเกินไปขณะวัด
- ภาวะที่มีเลือดมาเลี้ยงส่วนปลายนิ้วได้น้อย
สรุป
ในสถานการณ์โรคโควิดระบาด ถ้าวิกฤตขนาดที่ไม่มีสถานพยาบาลและบุคคลากรทางการแพทย์รองรับผู้ป่วยได้ทั้งหมด ผู้ป่วยที่ไม่มีอาการ และไม่มีความเสี่ยงที่จะมีอาการหนัก จำเป็นจะต้องรักษาตัวที่บ้านหรือที่พักของตัวเอง อุปกรณ์วัดระดับออกซิเจนในเลือดจะเป็นอุปกรณ์ที่มีประโยชน์มากในการสังเกตอาการว่าเริ่มจะมีอาการแย่ลง และสามารถแจ้งโรงพยาบาลหรือบุคลากรทางการแพทย์ให้ทราบได้อย่างรวดเร็วก่อนที่อาการจะเป็นมากครับ
บทความโดย นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล