เข่าบวมเกิดจากอะไร
เข่าบวมเกิดจากการมีน้ำหรือของเหลวมาสะสมในเข่าหรือในเนื้อเยื่อรอบๆเข่า โดยของเหลวนั้น
อาจเป็นน้ำที่เกิดจากการอักเสบ เป็นเลือดที่เกิดจากการบาดเจ็บของอวัยวะในเข่า หรือเป็นหนองที่เกิดจากการติดเชื้อ
การรักษาต้องได้รับการวินิจฉัยก่อนว่า อาการบวมเกิดจากอะไร น้ำในเข่าเป็นน้ำอะไร เป็นในเข่าหรือเนื้อเยื่อรอบๆเข่า การรักษาจึงจะรักษาได้ตรงกับสาเหตุที่เป็น
สาเหตุของเข่าบวม
เข่าบวมสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยสาเหตุที่พบบ่อยๆได้แก่
1. เข่าบวมจากการบาดเจ็บที่เข่า
การบาดเจ็บบริเวณเข่าอาจเกิดจาก
- การกระแทกที่เข่าโดยตรง เช่น ล้มเข่ากระแทก ตกที่สูงเข่ากระแทก ถ้าเป็นแรงๆ อาจทำให้กระดูกเข่าแตกหักได้
- มีอุบัติเหตุทำให้เข่าบิด ผิดรูป โดยที่เข่าไม่โดนกระแทก ส่วนใหญ่เป็นอุบัติเหตุจากการเล่นกีฬา ถ้าเป็นแรงๆอาจทำให้เอ็นเข่าฉีกได้
อวัยวะในเข่า ที่บาดเจ็บทำให้เข่าบวมได้ มีได้หลายอย่าง เช่น กระดูกเข่าหัก, กระดูกอ่อนบาดเจ็บ, เอ็นเข่าฉีก, ถุงน้ำในเข่าอักเสบ, หมอนรองเข่าฉีก ภาวะดังกล่าวก็ทำให้เข่าบวมได้
ถ้าการบาดเจ็บที่เกิดขึ้น รุนแรงมาก ก็จะมีเลือดออกในเข่า ก็ทำให้เข่าบวมได้เช่นกัน
ถ้ามีประวัติอุบัติเหตุเข่ากระแทก หรือเข่าไม่กระแทกแต่เข่าบิดผิดรูป ทำให้เข่าบวม ปวดมาก บวมมาก ทำให้ยืนลงน้ำหนักไม่ได้ แปลว่าอาจมีอวัยวะในเข่าบาดเจ็บรุนแรง จนมีเลือดออกในเข่า แนะนำว่าควรพบแพทย์ครับ
2. เข่าบวมจากภาวะเข่าเสื่อม
- เข่าเสื่อมจะมีภาวะกระดูกอ่อนสึก บางลง ทำให้มีการสร้างน้ำในเข่าเพิ่มมากกว่าปกติขึ้น ทำให้เข่าบวมได้
- อาการเข่าบวมมักจะเป็นๆหายๆ ถ้าใช้งานเข่ามากก็จะบวมมากหน่อย ถ้าพัก อาการบวมก็ลดลงหน่อย
- การรักษาเข่าบวมจากเข่าเสื่อมส่วนใหญ่จะรักษาตามอาการ พัก ทานยา ประคบเย็น แต่ถ้าเข่าบวมมาก แพทย์อาจจะพิจารณาเจาะเข่าเพื่อระบายน้ำในเข่าออก และอาจจะฉีดยาลดการอักเสบเข้าในเข่าด้วย
- โดยปกติเมื่อมีเข่าเสื่อมมากๆ ก็จะมีเข่าบวมนิดหน่อยอยู่แล้วครับ แต่ถ้าเข่าบวมมากขึ้นผิดสังเหตุ เข่าบวมตึง จนมีอาการปวด ขยับเข่าได้ลดลง แบบนี้ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุอื่นๆเพิ่มด้วย
3 ถุงน้ำอักเสบทำให้เข่าบวม (Bursitis)
- ถุงน้ำในร่างกายของเรามีได้ตามปกติอยู่แล้วครับ มีลักษณะเป็นถุงใส่ของเหลว บางๆ อยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกาย โดยส่วนใหญ่จะอยู่ระหว่างผิวหนังกับกระดูก เพื่อรับแรงกระแทกและการเสียดสีจะหว่างกระดูกกับสิ่งต่างๆ
- ถุงน้ำที่มีการอักเสบได้บ่อยคือ ถุงน้ำบริเวณข้อศอก ถุงน้ำที่ตาตุ่มด้านนอก
- บริเวณเข่าของเรา ถุงน้ำที่อักเสบได้บ่อยก็คือ ถุงน้ำบริเวณลูกสะบ้า (prepatellar bursitis) และถุงน้ำที่เอ็นประคองเข่า (pes ancerinus bursitis)
- แต่ถ้ามีอาการอักเสบ บวม แดง อุ่น มีไข้ แปลว่าอาจมีถุงน้ำอักเสบและติดเชื้อที่ถุงน้ำได้ แบบนี้ต้องรีบพบแพทย์เพื่อทำการวินิจฉัยและรักษานะครับ
- ถ้ามีภาวะนี้ ก็จะมีเข่าบวมได้ครับ แต่จะเจ็บเฉพาะบริเวณที่เป็นถุงน้ำเท่านั้น ส่วนใหญ่การรักษาจะเป็นการรักษาตามอาการ พัก ทานยา ประคบเย็น ก็จะดีขึ้น
4 เกาต์ อักเสบทำให้เข่าบวม
- เกาต์อักเสบ ทำให้เข่าบวมจะมีอาการดังนี้
-
มักเป็นตอนกลางคืน ตอนที่นอนพักมาสักพักหนึ่งแล้วปวดเข่าขึ้นมา อาการปวดจะเป็นขึ้นมาทันที ปวดมากๆๆๆๆๆ บวม แดง จับบริเวณเข่าแล้วจะอุ่นๆได้
- เกาต์อักเสบที่เข่า จะปวดมาก ส่วนใหญ่จะต้องใช้ยาทาน หรือยาฉีด อาการปวดจึงจะดีขึ้นได้ ดังนั้นควรพบแพทย์นะครับ
- ถ้ามีเกาต์อักเสบที่เข่าบ่อยๆ จะทำให้เนื้อเยื่อในเข่าต่างๆบาดเจ็บได้ ทำให้เข่าเสื่อมได้เร็วกว่าปกติ
ควรรักษาเกาต์ คุมระดับกรดยูริคในเลือดให้เหมาะสม เพื่อลดโอการการเกิดเกาต์อักเสบบริเวณข้อต่างๆ
5 ถุงน้ำหลังเข่าอักเสบ (Baker cyst)
- จะมีอาการเข่าบวมบริเวณด้านหลังเข่า
- อาจจะมีอาการ หรือไม่มีอาการก็ได้
- อาการอาจจะไม่มีเช่น ปวดนิดหน่อย บวมตึง งอเข่ามากๆจะปวด หรือมีอาการมาก ปวดมาก บวมมาก เข่าติด งอเข่าสุดไม่ได้
- ยืนนานๆ หรือนั่งทำงานงอเข่านานๆ อาการจะเป็นมากขึ้น เข่าจะบวมมากขึ้น
- ภาวะนี้เกิดจากถุงน้ำหลังเข่า (popliteal bursa) อักเสบเรื้อรัง
- การรักษาส่วนใหญ่จะรักษาตามอาการ พัก ทานยา ประคบเย็น ยกขาสูง อาการจะดีขึ้นได้
- ถ้ามีอาการปวดมาก เข่าบวมแดงด้านหลังเข่า มีไข้ อาจจะเกิดการติดเชื้อได้ แนะนำให้พบแพทย์นะครับ
6 เอ็นลูกสะบ้าอักเสบ (Osgood Schlatter disease)
- มักพบในวัยรุ่น วัยกำลังโต ชอบเช่นกีฬา ใช้เข่าหนักๆ
- เกิดจากจุดเกาะเอ็นลูกสะบ้าอักเสบ จากการใช้งานหนักเกินไป
- สังเหตุง่ายๆคือ จะมีเข่าบวม แต่จะกดเจ็บเฉพาะจุด คือบริเวณจุดเกาะเอ็นสะบ้า
- พัก ประคบเย็น ทานยา จะทุเลาได้ครับ
7 เข่าบวมติดเชื้อ
- เป็นภาวะอันตราย ต้องรักษาอย่างเร่งด่วนครับ
- เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียในเข่า
- การติดเชื้อ ทำให้ในเข่ามีหนองจำนวนมาก
- จะมีอาการเข่าบวม แดง ปวด คลำแล้วอุ่น มีไข้
-
ขยับเข่าได้ลดลง งอสุด เหยียดสุดไม่ได้ เนื่องจากเจ็บมาก
- อาการจะเป็นอย่างรวดเร็ว ภายในไม่กี่ชั่วโมง หรือ 1-2 วัน
ต้องพบแพทย์ทันทีที่สงสัยว่าจะเป็นภาวะนี้นะครับ ถ้ามีการติดเชื้อเข้ากระแสเลือดแล้ว จะอันตรายมากๆ
8 ภาวะอื่นๆที่ทำให้เข่าบวมได้
- โรคเนื้องอกในกระดูกหรือเนื้อเยื่อรอบๆเข่า
- โรครูมาตอยด์
- โรคเกาต์เทียม
การประเมินร่างกายเบื้องต้นเมื่อมีเข่าบวม
ประวัติ
- โดยเฉพาะโรคประจำตัว เช่นเป็นเข่าเสื่อมอยู่เดิม เบาหวาน เกาต์ จะเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้เกิดเข่าบวมจากสาเหตุต่างๆได้
- มีการใช้งานเข่าหนัก หรืออุบัติเหตุบริเวณเข่าหรือไม่
การตรวจร่างกายเบื้องต้นด้วยตัวเอง
- เข่าบวมเฉพาะจุด เช่น บวมที่จุดเกาะเอ็นสะบ้า บวมด้านหลังเข่า
- เข่าบวมทั่วๆ จะบวมทั่วเข่า กดบริเวณเหนือสะบ้าจะบวมผิดปกติ
- ผิวหนังรอบๆเข่าแดงอักเสบ หรือจับแล้วอุ่นหรือไม่
- งอเหยียดเข่า เจ็บไหม ขยับได้สุดไหม
- ยืนลงน้ำหนัก หรือเดินได้หรือไม่
- มีไข้ ครั่นเนื้อตัว
การเจาะเข่าโดยแพทย์
- เพื่อระบายแรงดันในเข่า ทำให้อาการปวด แน่น ตึง ดีขึ้นได้
- เพื่อนำน้ำในเข่ามาตรวจทางห้องปฏิบัติการ เพื่อหาสาเหตุของเข่าบวม เช่นมีการติดเชื้อหรือไม่
เข่าบวมรักษาอย่างไร เบื้องต้น
ใช้หลัก RICE Protoal หรือ พัก ประคบเย็น พันผ้า และยกขาสูงครับ
R (rest) พัก โดยพักการใช้เข่า ให้เข่าได้ซ่อมแซมตัวเอง งดการเล่นกีฬา หรือเดินทำงานมากๆ ในช่วงที่มีเข่าบวม ถ้าไหวพยายามขยับเข่างอ-เหยียดช้าๆ เท่าที่ไม่เจ็บ ป้องกันการเกิดเข่าติดนะครับ
I (Ice) ประคบเย็น โดยใช้ ถุงประคบเย็น หรือให้ถุงใส่น้ำแข็งห่อด้วยผ้าขนหนู (ป้องกันความเย็นเกินไป) ประคบบริเวณเข่าที่บวม ความเย็นจะช่วยให้อาการปวดลดลง ช่วยลดการอักเสบและเลือดที่มาเลี้ยงบริเวณเข่าด้วย
- การประคบเย็นไม่ควรประคบนานเกินครั้งละ 20 นาที แต่สามารถประคบได้บ่อยๆ เช่นทุกๆ 1-2 ชั่วโมงต่อครั้งได้ครับ
C (compress) ใช้ผ้ายืดขนาด 4-6 นิ้วพันรัดบริเวณเข่า โดยพันเริ่มตั้งแต่ใต้เข่ามาเหนือเข่า โดยการพันผ้ายืดจะช่วยลดการบวมลงได้ แต่ไม่ควรพันแน่นเกินไป ควรพันแน่นพอดีๆ
E (elevation) ยกขาสูงช่วยให้อาการบวมลดลง เลือดไหลเวียนกลับหัวใจได้ดีขึ้นครับ ตอนนอน ควรมีหมอนรองใต้น่องเพื่อยกขาสูง ตอนนั่งเก้าอี้ควรวางขาพาดบนเก้าอี้นุ่มๆอีกตัวเพื่อยกขาให้สูงครับ
เข่าบวมน้ำ
เมื่อมีเข่าบวมน้ำ ส่วนใหญ่แล้วจะมี 3 ประเภทใหญ่ๆ (อาจจะเป็นแบบอื่นๆจากที่กล่าวนี้ก็ได้)
1 เข่าบวมน้ำ จากเข่าอักเสบ
มักจะมีเข่าเสื่อมอยู่เดิม แล้วไปใช้งานมาก เช่นเล่นกีฬาหนักๆ, เดินทำงานยืนต่อเนื่องนานๆ, ทำสวนก้มๆเงยๆตลอด
อาการ จะมีเข่าบวมทั่วๆ งอเหยียดเข่าได้แต่ไม่สุด ปวดตึงๆในเข่า ไม่มีไข้
คำแนะนำ
ลองพักการใช้งาน ประคบเย็น ยกขาสูง ทานยาแก้ปวด (ปรึกษาเภสัชกรก่อนนะครับ) ถ้าไม่ดีขึ้นแนะนำไปพบแพทย์เพื่อประเมินอาการ และอาจต้องเจาะเข่าระบายน้ำออกครับ
2 เข่าบวมน้ำ จากอุบัติเหตุ
จะมีประวัติอุบัติเหตุนำมาก่อน เช่นล้มเข่ากระแทก ตกที่สูง เล่นกีฬาแล้วเข่าบิด ต่อมามีเข่าบวม
อาการ จะมีเข่าบวมทั่วๆ งอเหยียดเข่าได้แต่ไม่สุด ปวดตึงๆในเข่า ไม่มีไข้
คำแนะนำ
ถ้ายืนลงน้ำหนัก/เดินไม่ได้เลย หรือต้องออกจากการแข่งขันทันทีหลังอุบัติเหตุ แนะนำว่าควรพบแพทย์เพื่อเอกซเรย์ และตรวจร่างกาย เนื่องจากอาจจะมีกระดูกหัก หรือเอ็นเข่าฉีกได้ครับ
ถ้าไม่มีอาการดังกล่าวอาจลองพัก ประคบเย็นดูก่อนก็ได้ แต่ถ้าไม่ดีขึ้นให้พบแพทย์ครับ
3 เข่าบวมน้ำจากการติดเชื้อ
ภาวะนี้อันตรายมากๆครับ ต้องไปพบแพทย์ทันที
อาการ ปวดเข่ามาก เข่าบวม ผิวหนังรอบๆเข่าจะแดงๆ จับแล้วจะอุ่นๆ งอเหยียดเข่าแทบไม่ได้เลยเนื่องจากเจ็บมาก เดินไม่ไหว มีไข้ ครั่นเนื้อตัว บางครั้งเชื้อโรคในเข่าจะเข้าสู่กระแสเลือด ทำให้มีความดันต่ำ ความรู้สึกตัวลดลงได้
คำแนะนำ
พบแพทย์ทันที ถ้าสงสัย ไม่ควรรักษาเอง ไม่ควรสังเกตอาการ
เข่าบวมประคบร้อนหรือเย็น
ถ้าเข่าบวมจากการอักเสบ ไม่ว่าจะเป็นอุบัติเหตุหรือการใช้งานหนัก การประคบควรจะเป็นการประคบเย็นครับโดยมีคำแนะนำดังนี้
- ถุงประคบเย็น หรือให้ถุงใส่น้ำแข็งห่อด้วยผ้าขนหนู (ป้องกันความเย็นเกินไป) ประคบบริเวณเข่าที่บวม
- ประคบครั้งละ 10-20 นาที ไม่ควรนานกว่านี้
- สามารถทำได้บ่อยๆ เช่น ประคบทุกๆ 1-2 ชั่วโมง
เข่าบวมในผู้สูงอายุ
ในผู้สูงอายุมีภาวะเข่าเสื่อมได้บ่อยๆอยู่แล้วครับ บางท่านเป็นมากบางท่านเป็นน้อย ซึ่งภาวะเข่าเสื่อมก็มีเข่าบวมได้ตามธรรมชาติของโรคเช่นกัน
ถ้าเข่าบวมไม่มาก สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ปวดไม่มาก ตึงๆ ไม่มีไข้ การรักษาการควรเป็นการรักษาตามอาการครับ อาจจะพัก ประคบเย็น สังเกตอาการได้
แต่ถ้าเข่าบวมขึ้นมาเอง บวมมากขึ้นกว่าปกติ มีประวัติอุบัติเหตุ มีไข้ ปวดมาก เดินไม่ได้ ขยับนิดหน่อยก็ปวด แบบนี้ควรพบแพทย์ครับ เนื่องจากในผู้สูงอายุ ภาวะเข่าบวมจากติดเชื้ออาจจะมีอาการไม่มากได้
หกล้มเข่าบวม ต้องหาหมอไหม
ถ้าหกล้มไม่รุนแรง มีเข่าบวมไม่มาก พอเดินไหว ลองสังเกตอาการก่อนได้ครับ พัก ประคบเย็น พันผ้า ยกขาสูง ถ้าอาการดีขึ้นใช้งานเข่าได้ตามปกติใน 1-2 วัน ก็ไม่น่าจะมีปัญหาอะไร แต่ถ้าไม่ดีขึ้น ไปพบแพทย์นะครับ
ถ้าหกล้มรุนแรง เช่น ตกที่สูง ตกบ้าน ตกบันได หรืออุบัติเหตุหกล้มจากการเล่นกีฬาที่ต้องปะทะแรงๆ มีเข่าบวมมาก เดินแทบไม่ไหว แบบนี้แนะนำพบแพทย์นะครับ เพื่อตรวจวินิฉัยดูว่ามีกระดูกหักหรือเอ็นฉีกหรือไม่ ถ้าเข่าบวมมากคุณหมออาจจะพิจารณาเจาะเข่าเพื่อระบายเลือดที่ออกภายในเข่าด้วย
เข่าบวมแดง ร้อน
เข่าบวม ร่วมกับจับแล้วอุ่นๆ หรือร้อน ลักษณะนี้แปลว่ามีเข่าอักเสบครับ
ถ้าอาการไม่มาก ร่วมกับมีประวัติใช้งานหนัก หรืออุบัติเหตุนิดหน่อยนำมาก่อน อาจลองสังเกตอาการได้ ถ้าไม่มีการติดเชื้ออาการเข่าบวมแดงร้อนจะหายเองใน 1-2 วัน โดยการพัก ประคบเย็น ยกขาสูง พันผ้า
แต่ถ้ามีเข่าบวม แดง ร้อน มีไข้ ครั่นเนื้อตัว งอเหยียดเข่าแล้วปวดมากหรือทำไม่ได้เลย แบบนี้แปลว่าอาจเกิดการติดเชื้อครับ ให้รีบพบแพทย์โดยเร็ว ไม่ควรสังเกตอาการ หรือรักษาด้วยตัวเองครับ
เข่าบวมเดินไม่ได้
ถ้าเดินไม่ได้เลย เดินแล้วปวดเสียวมาก ลงน้ำหนักที่ขาไม่ไหวเลย ไม่ว่าจะเกิดจากอะไร ควรพบแพทย์นะครับเพื่อรับการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาต่อไปให้ตรงกับโรคที่เป็น
สรุป
เข่าบวมสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ ถ้าเป็นไม่มากสามารถสังเหตุอาการและรักษาด้วยตัวเองได้ ถ้ามีอาการมาก ได้แก่ เข่าบวมมาก ปวดมาก ขยับเข่าไม่ได้เนื่องจากปวดมาก เดินไม่ไหว มีไข้ ครั่นเนื้อครั่นตัว ควรพบแพทย์ทันที เนื่องจากสงสัยภาวะเข่าติดเชื้อซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินต้องรักษาทันทีครับ
บทความโดย นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล
บทความโดย
นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล
