เท้าล้มในผู้ใหญ่

เนื้อหาในบทความนี้ 

เท้าล้มในผู้ใหญ่ เกิดจากอะไร

กายวิภาคเท้าล้ม

สาเหตุของเท้าล้มในผู้ใหญ่

เมื่อเอ็นประคองข้อเท้าด้านในอักเสบเรื้อรัง แล้วส่งผลต่อเท้าเราอย่างไร ทำไมเท้าล้ม

อาการข้อเท้าล้มเป็นอย่างไร

การรักษาเท้าล้ม ทำอย่างไร

เท้าล้มในผู้ใหญ่ เกิดจากอะไร

              เราเชื่อว่า (ใช้คำนี้นะครับ เพราะจริงๆแล้วเรายังไม่รู้สาเหตุที่แท้จริงของภาวะเท้าล้มในผู้ใหญ่จริงๆเลยครับ)

เกิดจากเอ็นประคองข้อเท้าด้านใน (posterior tibial tendon) ทำงานไม่ได้

เช่น ขาด, ฉีกขาดเรื้อรัง, เอ็นอักเสบเรื้อรังจนเอ็นเปื่อยยุ่ย รวมถึงทำให้อวัยวะอื่นๆในเท้าที่ช่วยเสริมความแข็งแรงของอุ้งเท้าทำงานไม่ได้

ส่งผลให้ขณะลงน้ำหนักเท้าไม่สามารถคงอุ้งเท้า พยุงให้เป็นอุ้งเท้าได้ และเกิดเป็นอุ้งเท้าล้ม หรืออุ้งเท้าแบนลง

กายวิภาคเท้าล้ม

ขอเริ่มจาก การทำความรู้จักกับ “เส้นเอ็น” กันก่อนนะครับ เพื่อความเข้าในในบทความนี้ เส้นเอ็นที่เราเรียกๆกันนั้น จะแบ่งเป็น 2 แบบหลักๆคือ

1. เส้นเอ็นกระดูก (ligament) เส้นเอ็นกระดูกจะทำหน้าที่เชื่อมกระดูกกับกระดูกครับ
2. เส้นเอ็นกล้ามเนื้อ (tendon) เส้นเอ็นกล้ามเนื้อจะทำหน้าที่เชื่อมด้านหนึ่งเป็นกล้ามเนื้อ แต่อีกด้านหนึ่งเป็นกระดูกครับ

ที่ต้องเข้าใจเส้นเอ็นให้ละเอียด เพราะเราต้องรู้จักเส้นเอ็นประคองอุ้งเท้า 2 เส้นนี้ครับ

เอ็นประคองข้อเท้าด้านใน

1. เอ็นประคองอุ้งเท้าด้านใน (posterior tibial tendon) เป็นเส้นเอ็นกล้ามเนื้อครับ เอ็นเส้นนี้ส่วนต้นจะเกาะจากกล้ามเนื้อบริเวณน่อง ส่งเส้นเอ็นลงมาด้านล่าง คล้องใต้ตาตุ่มด้านใน และเกาะที่กระดูกเท้าด้านใน (Navicular bone) โดยเอ็นนี้มีหน้าที่คือ

• ประคองเท้าให้มีอุ้งเท้าขณะเดินลงน้ำหนัก
• ใช้งานช่วยในการยืน เดิน วิ่ง
• ช่วยในการเขย่งเท้า และปัดเท้าเข้าด้านใน

Spring ligament

2. Spring ligament เป็นเส้นเอ็นกระดูกครับ เอ็นเส้นนี้จะเชื่อมระหว่างกระดูกส้นเท้า (Calcaneus bone) กับกระดูกเท้า (Navicular bone) มีหน้าที่ช่วย “ขึง” ให้เท้าคงรูปเป็นอุ้งเท้าขณะลงน้ำหนัก

เมื่อเส้นเอ็นดังกล่าวเกิดการอักเสบ หรือบาดเจ็บ จนทำให้เส้นเอ็นทำงานของมันได้ไม่เต็มที่ หรือทำงานไม่ได้

จะเป็นหนึ่งในสาเหตุที่เชื่อว่า ทำให้เท้าลม อุ้งเท้าทรุด และเจ็บข้อเท้าด้านใน

(ที่บอกว่าเป็นหนึ่งในสาเหตุ เนื่องจากมีสาเหตุอื่นๆอีกที่ทำให้เท้าล้มได้นะครับ)

สาเหตุของเท้าล้มในผู้ใหญ่

              มีได้หลายสาเหตุครับ เช่น

• เอ็นประคองข้อเท้าอักเสบ จากการใช้งานหนัก พักไม่พอ สะสมมานาน ทำให้เอ็นอักเสบเรื้อรัง และทำงานได้ไม่เต็มที่
• อุบัติเหตุ เช่น ตกที่สูง แล้วเท้าผิดรูปอย่างแรง ทำให้เอ็นฉีกขาด
• เอ็นหลวม ทำให้เอ็นประคองข้อเท้าต้องทำงานหนักขึ้น
• ข้อกลางเท้าสึก ทำให้เอ็นต้องประคองข้อเท้ามากขึ้น
• พันธุกรรม

เท้าล้มในผู้ใหญ่มักพบในใคร

มักพบในผู้ป่วยเพศหญิง อายุ 40 ปีขึ้นไป

อาจจะมีโรคประจำตัวเป็นเบาหวาน หรือน้ำหนักตัวมากสักหน่อย และส่วนใหญ่ทำกิจกรรมที่ต้องยืน เดิน ต่อเนื่องมานาน อาจจะเป็นนักกีฬาหรือไม่เป็นก็ได้ครับ

เมื่อเอ็นประคองข้อเท้าด้านในอักเสบเรื้อรัง แล้วส่งผลต่อเท้าเราอย่างไร ทำไมเท้าล้ม

• เมื่อเอ็นประคองข้อเท้าด้านในอักเสบ ส่งผลให้ มีอาการปวด บวมบริเวณเส้นเอ็น (มักเป็นบริเวณหลังตาตุ่มด้านใน) จะปวดมากตอนเดิน ตอนใช้งานข้อเท้า

• เมื่อเอ็นประคองข้อเท้าด้านในอ่อนแรง จะทำให้เอ็นไม่สามารถพยุงให้อุ้งเท้าเป็นอุ้งเท้าขึ้นมาได้ ส่งผลให้อุ้งเท้าล้ม เท้าแบน
• เมื่ออุ้งเท้าล้ม ร่วมกับเอ็นประคองอุ้งเท้าอ่อนแรง อุ้งเท้าก็ล้มมากขึ้น เป็นวงจรแบบนี้วนไปเรื่อย ๆ
• ถ้าเอ็นประคองข้อเท้าด้านในอ่อนแรงมาก ทำงานไม่ได้ จะทำให้ กระดูกเท้าเคลื่อน เลื่อน หลุดได้ครับ ทำให้เกิดกระดูกขบ หรือข้อเสื่อมตามมาได้

อาการข้อเท้าล้มเป็นอย่างไร

• “ปวด” และ “บวม” บริเวณที่เอ็นประคองข้อเท้าวางอยู่ คือหลังตาตุ่มด้านในลงมาถึงอุ้งเท้า
• เท้าแบนผิดรูป เท้าล้มไม่มีอุ้งเท้า
• เท้าผิดรูปในแนวอื่น เช่น เดินแล้วหน้าเท้าแบออกด้านนอก หรือข้อเท้าล้ม
• อาการปวดบวมในข้อแรก จะเป็นก่อนเท้าล้มสักระยะครับ
• มีอาการอ่อนแรงข้อเท้า ยืน เดิน นานๆจะปวดบวม เล่นกีฬาหรือใช้งานหนักๆไม่ได้
• เดินเท้าเปล่า หรือใช้รองเท้าที่ไม่ช่วยพยุงอุ้ง อาการจะเป็นได้ง่าย รวมถึงเป็นมากขึ้น
• รู้สึกอ่อนแรงตอนใช้ข้อเท้าดันตัวไปข้างหน้าขณะเดิน หรือวิ่ง ถ้าลองเขย่งข้อเท้าดูจะทำไม่ได้ หรือทำได้ยาก
• เจ็บข้อเท้าด้านนอก เนื่องจาก เมื่อมีเท้าล้ม ส้นเท้าจะเอียงออกด้านนอก และไป “ขบ” กับกระดูกเท้า

เท้าล้มไม่มีอุ้งเท้า

ปวดบวมข้อเท้าด้านใน บริเวณหลังตาตุ่มโค้งมาใต้ตาตุ่ม ตามแนวเส้นเอ็น 

การรักษาเท้าล้ม ทำอย่างไร

เริ่มจากการรักษาด้วยวิธีไม่ผ่าตัดก่อนเสมอครับ แต่การรักษาภาวะนี้ จะใช้เวลานานหน่อยนะครับ อาการปวด บวม จะดีขึ้นใน 2-3 เดือนเลย แต่ถ้าอาการเป็นมานานกว่า 6 เดือน แบบนี้แนะนำพบแพทย์นะครับ

• พักการใช้งาน

• การพักการใช้งานไม่ได้ให้หยุดเดิน หรือเลิกออกกำลังกายนะครับ แต่ให้ใช้งานเท่าที่จำเป็น ออกกำลังกายแนะนำเป็นการปั่นจักรยาน หรือว่ายน้ำ เนื่องจากเกิดการกระแทกน้อย และแนะนำให้ออกกำลังกายหลายๆอย่างสลับๆกันครับ จะได้ไม่ต้องใช้กล้ามเนื้อ หรือเส้นเอ็นชุดเดียวกันซ้ำๆ มากเกินไป
• การลดน้ำหนักก็เป็นการพักการใช้งานที่ดีมากครับ
• ใช้อุปกรณ์ที่เหมาะสมกับการออกกำลังกายนั้นๆ เช่น เลือกรองเท้าให้เหมาะกับประเภทการออกกำลังกายครับ

ประคบเย็น

• แนะนำใช้ cold pack ประคบบริเวณข้อเท้าด้านใน ที่มีการอักเสบ หลังออกกำลังกาย หรือวันละ 3-4 ครั้ง เพื่อลดอาการปวดบวม อักเสบครับ

ยกขาสูง

• เพื่อลดการบวม ปวด เช่นนอนยกขาสูง นั่งก็ควรมีเก้าอี้อีกตัวมายกขาไว้ครับ

การทานยาลดการอักเสบ

• สามารถลดอาการปวด บวมได้ดีครับ แต่ไม่ช่วยให้เอ็นหายจากการบาดเจ็บได้นะครับ และไม่สามารถทำให้เท้าหายล้มได้จากการทานยาครับ
• การเลือกใช้ยา ควรปรึกษาเภสัชกรทุกครั้ง

อุปกรณ์ประคองเท้าล้ม

• การเลือกใช้แผ่นรองรองเท้าที่เสริมอุ้งเท้า เพื่อประคองอุ้งเท้าและทรงเท้า รวมถึงช่วยให้อาการปวดบวมบริเวณข้อเท้าดีขึ้น สามารถเดิน ใช้งานได้ดีขึ้น แต่ควรจะปรึกษาแพทย์ก่อนเลือกใช้นะครับ เนื่องจากเท้าล้มบางแบบ ก็ไม่ควรใช้แผ่นรองรองเท้าเสริมอุ้ง (เท้าล้มชนิดยึดติด ไม่สามารถดัดกลับได้จากการใส่แผ่นรองรองเท้า )

แผ่นรองรองเท้าเสริมอุ้ง สามารถแบ่งได้ 2 แบบหลักๆครับ

อุปกรณ์แก้เท้าล้ม แบบซื้อมาใช้

• แบบนี้เราสามารถซื้อมาใช้งานได้ทันที จะซื้อทีละหลายชิ้นหลายแบบก็ได้ ขึ้นอยู่กับว่าเราใช้แบบไหนแล้วอาการดีขึ้น ใส่สบาย และข้อดีคือ ราคาไม่แพงมากครับ
• ถ้าอาการเป็นไม่มาก ปวดไม่มาก เท้าล้มไม่มาก ใช้แบบนี้ก็พอครับ สะดวกดีด้วย

อุปกรณ์แก้เท้าล้ม แบบสั่งตัด

• แบบนี้ เหมือนเราไปตัดเสื้อสูทเลยครับ แผ่นรองรองเท้าจะเหมาะกับเราที่สุด เข้ากับเท้าของเราที่สุด และช่วยดัดทรงเท้า ช่วยให้เบาเจ็บเบาบวมได้ดีที่สุด แต่ข้อเสียคือ ทำยาก ต้องวัดทรงเท้า ต้องสั่งตัดทีละคู่ ใช้เวลาผลิตนาน และราคาค่อนข้างสูงครับ
• ถ้าอาการเป็นมาก เท้าล้มมาก หรือเลือกใช้แบบซื้อมาใช้แล้วยังไม่ดี เลือกแบบสั่งตัดนี้ก็ดีครับ
• ควรสั่งตัดโดยแพทย์นะครับ เพื่อให้ได้แผ่นรองรองเท้าที่เข้ากับโรคของเรามากที่สุด

การกายภาพบำบัด

• การกายภาพที่ควรทำคือ การยืดน่องครับ เนื่องจากภาวะเท้าล้มจะมาพร้อมกับภาวะน่องตึงเสมอ และน่องตึงจะส่งผลให้เดินแล้วมีอาการเจ็บบริเวณต่างๆมากขึ้นด้วย
• การฝึกความแข็งแรงของเส้นเอ็น ถ้าอาการเป็นไม่มาก ก็สามารถฝึกได้ครับ ช่วยให้เอ็นประคองข้อเท้าแข็งแรงขึ้น แต่ถ้าเป็นมาก ปวดมาก เอ็นเปื่อย หรือฉีกขาด หรืออักเสบเรื้อรังมานาน ควรข้ามข้อนี้ไปครับ เนื่องจากจะทำให้เอ็นถูกใช้งานมากขึ้น และอาการเป็นมากขึ้นได้

ถ้ารักษาทุกวิธี เป็นระยะเวลาหนึ่งแล้วไม่ได้ขึ้น แนะนำพบแพทย์เพื่อปรึกษาเรื่องการผ่าตัดครับ

อ่านเพิ่มเรื่องกายกายภาพเท้าแบน เท้าล้ม ได้ที่นี่ครับ