ปวดสะโพกร้าวลงขา

ปวดสะโพก ร้าวลงขา (piriformis syndrome)

คือโรคกล้ามเนื้อสะโพก (piriformis muscle) อักเสบ และไปเคืองเส้นประสาทสะโพก (sciatic nerve) เกิดได้จากหลายสาเหตุ ทำให้มีอาการปวดสะโพก ชา และมักมีอาการปวดร้าวลงขา

กายวิภาค

ปวดสะโพกร้าวลงขาเกิดจากกล้ามเนื้อสะโพกอักเสบไปเคืองเส้นประสาท ดังนั้น ต้องรู้จักกล้ามเนื้อสะโพกที่เป็นปัญหา และเส้นประสาทที่ทำให้ร้าวลงขาก่อนครับ 

ต้องอธิบายละเอียดนิดนึงครับ เนื่องจากเส้นประสาท sciatic กับกล้ามเนื้อ piriformis มีความสัมพันธ์กันหลายแบบตามภาพครับ 

ในคนส่วนใหญ่ เส้นประสาทสะโพกจะลอดอยู่ใต้กล้ามเนื้อ piriformis (ตามภาพในกรอบสีเขียว)

แต่ว่าบางคนจะมีความแตกต่างของการลอดบ้างครับ ดูตามรูป ทำให้กล้ามเนื้อ piriformis กด เบียด หรือระคายเคืองเส้นประสาทสะโพกได้ง่ายขึ้น ทำให้การรักษาอาจไม่ได้ผลดีเท่าที่ควรและอาจมีอาการเรื้อรังได้

ปวดสะโพกร้าวลงขา เกิดจาก?

            โรคนี้เกิดขึ้นได้จาก 2 สาเหตุหลักๆ ได้แก่

1

(ส่วนน้อย) มีกายวิภาคที่ผิดปกติ ตามที่กล่าวไว้ข้างต้นครับ เส้นประสาทสะโพกปกติจะลอดใต้กล้ามเนื้อ Piriformis

แต่ถ้าเส้นประสาทไม่ลอดแบบปกติ ก็ทำให้กล้ามเนื้อเคืองเส้นประสาทได้ง่ายขึ้น รักษายากขึ้น และอาจเป็นเรื้อรังได้

2

 (ส่วนใหญ่) เกิดการกระทบกระเทือนที่กล้ามเนื้อ Piriformis

ทำให้กล้ามเนื้อบวม ช้ำ อักเสบ และเคืองเส้นประสาทสะโพก

การกระทบกระเทือนที่กล้ามเนื้อ Piriformis เกิดขึ้นได้จาก 2 สาเหตุหลักๆ 

อาจเกิดจากการกระแทกอย่างรุนแรง เช่น ล้มก้นกระแทกพื้น ตกเก้าอี้ สะโพกถูกบิดอย่างแรง อุบัติเหตุการกีฬาที่ถูกกระแทกที่สะโพกอย่างรุนแรง อุบัติเหตุจราจร ก็ได้ ทำให้กล้ามเนื้ออักเสบ หดเกร็ง และไปกดเส้นประสาทสะโพก

อาจเกิดจากการกระทบกระแทกที่ไม่รุนแรง แต่บ่อยๆก็ได้ เช่น นั่งทำงานนานๆ เดินไกลๆ วิ่งมาราธอน เดินขึ้นเขาชันๆ เดินขึ้นลงบันไดวันละหลายๆเที่ยว ยกของหนักนานๆบ่อยๆ หรือที่พบได้บ่อยๆคือ

ใส่กระเป๋าสตางค์ที่กระเป๋าหลังกางเกงแล้วนั่งทับนานๆ ก็ทำให้เป็นโรคนี้ได้  

อาการ

ลองดูนะครับ โรคนี้มาด้วยอาการหลากหลายมากเลย

• นั่งนานๆ ยืนนานๆ (15-20 นาที) แล้วปวดสะโพก
• อาการจะค่อยๆเป็นมากขึ้น หรือเป็นขึ้นมาทันทีก็ได้
• เดินมากๆก็ปวด
• เดินกระเผลก
• บิดสะโพกเข้าด้านในก็ปวด
• นั่งพับเพียบ นั่งไขว่ห้างก็ปวด
• ไม่มีท่านั่งที่สบาย นั่งได้นานๆ
• ลุกจากเก้าอี้จากนั่งมายืน ก็ปวด ต้องพักก่อนจะเดินต่อ
• ปวด/ชา สะโพกร้าวลงต้นขาด้านหลัง (มักจะไม่เลยเข่าลงไป)
• ชาสะโพก
• ชาลงเท้า
• เป็นมากๆจะปวดหลังส่วนล่าง ปวดสะบัก ปวดหัวร่วมด้วย

รบกวนการทำงาน เช่นนั่งทำงานนานๆไม่ได้, ขับรถไกลๆไม่ได้, ทำงานบ้านไม่ไหว

ต้องยืนทำงานนานๆ ทำยังไงดี ลองอ่านดูครับ

ปวดสะโพกร้าวลงขา รักษา?

               โรคนี้ปกติถ้าเป็นไม่มากสามารถหายได้เองครับ พัก หยุดทำกิจกรรมที่ทำให้มีอาการก็หายเองได้ ถ้าอาการเป็นมากสักหน่อย ลองให้ยาช่วยก็ทำให้หายเร็วขึ้นครับ เช่นยาแก้อักเสบ ยาคลายกล้ามเนื้อ ยาแก้ปวด (ตามคำแนะนำของคุณเภสัชกรหรือพบแพทย์ครับ)

การรักษาด้วยคลื่นกระแทกหรือที่เรียกว่าช็อคเวฟ ก็ได้ผลดีนะครับ ลองศึกษารายละเอียดในลิ้งด้านล่างดูครับ

แนะนำ : การรักษาอาการปวดสะโพกร้าวลงขาด้วยวิธีช็อคเวฟ

ถ้ายังไม่ทุเลา การรักษาขั้นต่อมาก็คือการทำกายภาพบำบัดครับ โดยเราต้องยืดกล้ามเนื้อ piriformis ให้ได้ นอกจากนั้นยังต้องฝึกกล้ามเนื้อรอบๆสะโพกมัดอื่นๆ รวมถึงการปรับพฤติกรรมที่ทำให้เกิดอาการด้วยครับ

               ถ้ายังไม่หายอีก อาจลองการรักษาแบบอื่นๆบ้างครับ เช่นการฝังเข็ม การฉีดสเตียรอยด์ หรือการฉีดโบทอกซ์ เป็นต้นครับ

ปวดสะโพกร้าวลงขา กายภาพยืดกล้ามเนื้อ 

ลองทำท่าตามนี้ดูนะครับ โดยท่าทั้งหมดผมนำมาจากคลิปด้านล่าง ลองเข้าไปทำตามกันได้ครับ 

แนะนำ : คลิปสอนยืดกล้ามเนื้อสะโพก ลดอาการปวดสะโพกร้าวลงขา

1 ท่านอนไขว่ห้าง 

เริ่มต้นให้นอนหงาย ทำท่าไขว้ห้างตามรูป โดยยกขาข้างที่ปวดขึ้น (ในรูปปวดสะโพกซ้าย)

ให้งอเข่าข้างที่อยู่ด้านล่าง (ข้างที่ไม่เจ็บ) ให้ส้นเท้าเลื่อนมาทางสะโพก ให้ได้มากที่สุด จะรู้สึกตึงสะโพกข้างที่เจ็บ ทำค้างไว้ 30 วินาที แล้วผ่อน ทำ10-15 ครั้งต่อเซต

ถ้ายังรู้สึกไม่ตึงมาก ให้ยกสะโพกข้างที่อยู่ด้านล่างขึ้น ตามภาพ อาจใช้มือช่วยจับ หรือถ้าเอื้อมไม่ถึงให้ใช้ผ้าขนหนูคล้องต้นขาแล้วดึง ทำค้างไว้ 30 วินาที แล้วผ่อน ทำ10-15 ครั้งต่อเซต

ท่าที่ 2 ท่าเข่าไปหาไหล่ด้านตรงข้าม 

เริ่มต้นให้นอนหงาย ยกขาข้างที่ปวดสะโพกขึ้นไขว่ห้าง (ในรูปปวดสะโพกซ้าย)

ใช้มือจับเข่าข้างที่ปวดดึงให้เข่ามาทางไหล่ด้านตรงข้าม ในรูปปวดสะโพกซ้าย ใช้มือจับเข่าซ้ายดึงมาทางไหล่ขวา ทำค้างไว้ 30 วินาที แล้วผ่อน ทำ10-15 ครั้งต่อเซต

ท่าที่ 3 นั่งไขว่ห้างก้มตัว

ท่านี้สะดวกที่สุดสำหรับคนที่ทำงานนั่งนานๆ พนักงานออฟฟิส สามารถนั่งทำที่ไหนก็ได้ครับ

นั่งไขว่ห้าง ยกขาข้างที่ปวดสะโพกขึ้น ตั้งตัวให้หลังตรง ไม่นั่งพิงพนัก ไม่นั่งตัวงอ

ก้มตัวลงให้รู้สึกตึงที่สะโพกและโคนขา  ทำค้างไว้ 30 วินาที แล้วผ่อน ทำ10-15 ครั้งต่อเซต

ห้ามก้มตัวด้วยหลัง แต่ให้ก้มตัวด้วยสะโพก (หลังตรงตลอด)

แนะนำ : ดูคลิปการยืดกล้ามเนื้อสะโพก ลดอาการปวดสะโพกร้าวลงขาได้ที่นี่ครับ

เมื่อพัก ทานยา กายภาพยืดกล้ามเนื้อ Piriformis จนอาการดีขึ้นแล้ว ให้ฝึกกล้ามเนื้อรอบๆสะโพกเพื่อให้กล้ามเนื้อแข็งแรง ไม่เป็นซ้ำครับ ลองดู 2 ท่านี้ครับ

การป้องกันไม่ให้เป็นปวดสะโพกร้าวลงขา

สำหรับคนที่ออกกำลังกายหนักๆ

• ต้องวอร์มก่อนออกกำลังกายมากหน่อยครับ ยืดเหยียดกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะบริเวณสะโพก
• ถ้าต้องเพิ่มความเข้มข้นของการออกกำลัง ต้องค่อยๆเพิ่ม อย่าเพิ่มเร็วเกินไปจนกล้ามเนื้อพัฒนาไม่ทัน
• หลีกเลี่ยงการวิ่งขึ้นหรือลงที่ลาดชันมากๆ
• ถ้าเล่นกีฬาอะไรแล้วมีอาการ ลองเปลี่ยนประเภทกีฬา (ถ้าทำได้)
• ใส่ใจกับท่าทางการออกกำลังให้มากๆ การหักโหมซ้อม ความเหนื่อยเกินไป และการไม่มีโค้ชหรือคนช่วยดูท่าทางการออกกำลัง ทำให้ท่าของเราผิดไป และทำให้ปวดสะโพกได้ครับ

 

สำหรับคนที่ทำงานนั่งต่อเนื่องนานๆ

• พยายามลุกเดินบ้าง ไปห้องน้ำ ไปนู่นนิดนี่หน่อยก็ยังดี พยายามอย่านั่งนานเกิน 30 นาที
• เลี่ยงการนั่งบนพื้นแข็งๆ เช่นนั่งพื้น นั่งเก้าอี้แข็งๆ
• เลี่ยงการนั่งท่าไขว่ห้าง
• เลือกเก้าอี้ที่นั่งสบายๆ ลงทุนซื้อถ้าทำได้
• ไม่ใส่กระเป๋าสตางค์ที่กระเป๋าด้านหลังกางเกง
• ยืดเหยียดบ่อยๆ ลองอ่านเกี่ยวกับการกายภาพยืดน่องได้นะครับ
• ไม่ยกของหนักเกินไป
• ถ้าต้องขับรถไกลๆ ให้แวะปั๊มบ่อยๆ เพื่อยืน เดิน ยืดเหยียด

แนะนำ : การปฏิบัตตัวสำหรับคนที่ต้องทำงานยืนนานๆ

สรุป

ปวดสะโพกร้าวลงขาเกิดจากกล้ามเนื้อสะโพกอักเสบทำให้เคืองเส้นประสาทที่อยู่บริเวณนั้น คนที่เป็นโรคนี้จะมีอาการปวดร้าวลงขา ที่ไม่สุขสบาย นอน นั่ง ยืน เดิน ไม่สบายสักท่า รักษาโดยการพัก ทานยา ทำกายภาพยืดเหยียด และปรับพฤติกรรม รวมถึงการผึกกล้ามเนื้อรอบสะโพกเพื่อป้องกันการเป็นซ้ำครับ

 

บทความโดยนายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล

แชร์บทความนี้

บทความโดย

นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล

คลินิกหมอศุภโชค พิษณุโลก

ที่ตั้ง วันเวลาเปิดทำการ

นัดตรวจ พบแพทย์