ข้อเท้าพลิก ข้อเท้าแพลง

เนื้อหาในบทความนี้

กายวิภาคข้อเท้า

อาการข้อเท้าพลิก

ความเสี่ยงที่จะเกิดข้อเท้าพลิก

ควรพบแพทย์ทันทีไหม /ต้องเอกซเรย์ไหม

การรักษาเบื้องต้น

การทำกายภาพให้หายข้อเท้าแพลงไวๆ

ข้อเท้าพลิกมานานแล้วยังไม่หายสักทีเกิดจากอะไร

ทำไมข้อเท้าแพลงแล้ว ไปเอกซเรย์หมอบอกว่าข้อเท้าไม่หัก แต่ไม่หายซักที

ข้อเท้าพลิก ไปพบหมอมา ทำ MRI บอกว่าเอ็นข้อเท้าฉีก ต้องผ่าตัดเลยไหม

ข้อเท้าพลิก หรือข้อเท้าแพลง คือ การบาดเจ็บของข้อเท้าที่เกิดจากอุบัติเหตุ เกิดการบิด พลิก หมุน ข้อเท้าในทิศทางต่างๆ เช่น ตกบันได ตกส้นสูง อุบัติเหตุจากกีฬา ทำให้เกิดการบาดเจ็บของอวัยวะในข้อเท้า ส่วนใหญ่จะเกิดการบาดเจ็บที่เอ็นประคองข้อเท้าด้านนอกซึ่งยึดกระดูกส่วนขากับส่วนเท้าเข้าด้วยกัน 

เมื่อมีข้อเท้าพลิกเกิดขึ้น ส่วนใหญ่จะเกิดการบาดเจ็บบริเวณเอ็นประคองข้อเท้าด้านนอก แต่ก็อาจจะเกิดการบาดเจ็บที่เอ็นอื่นๆ หรือแม้แต่กระดูกข้อเท้าชิ้นต่างๆหักได้เช่นกัน

ความเสี่ยงที่จะเกิดข้อเท้าพลิก

ข้อเท้าพลิกจะเกิดกับใครก็ได้ครับ แต่จะมีโอกาสมากกว่าปกติสำหรับคนกลุ่มต่างๆดังนี้

• • นักกีฬาโดยเฉพาะกีฬาปะทะหรือกีฬาที่ต้องกระโดดหรือเปลี่ยนทิศทางบ่อยๆ
  • อุปกรณ์เล่นกีฬาไม่เหมาะสม เช่นพื้นสนามไม่เรียบ รองเท้าไม่พอดี ใช้รองเท้าผิดประเภท
  • อาชีพที่ต้องใส่รองเท้าส้นสูง
  • เคยมีข้อเท้าพลิกอย่างรุนแรงมาก่อนจนเกิดข้อเท้าหลวม

ควรพบแพทย์ทันทีไหม /ต้องเอกซเรย์ไหม

โดยส่วนใหญ่ข้อเท้าพลิกสามารถรักษาด้วยตัวเองได้โดยไม่ต้องพบแพทย์นะครับ แต่ถ้าข้อเท้าพลิกอย่างรุนแรง อันนี้ต้องพบแพทย์เพื่อประเมินอาการ อาจจะต้องทำเอกซเรย์เพื่อดูว่ามีกระดูกหักหรือไม่ อาจต้องใส่ที่ประคองข้อเท้าหรือเฝือกอ่อน และอาจต้องใช้อุปกรณ์พยุงเดินช่วยด้วยครับ

               อาการที่ควรต้องไปพบแพทย์ (และทำเอกซเรย์) เมื่อเกิดข้อเท้าแพลงมีดังนี้

• ข้อเท้าบวมมาก
• มีรอยช้ำม่วงๆเกิดขึ้นบริเวณข้อเท้า หรือบริเวณเท้า แปลว่ามีเลือดออกจากกระดูกหักหรือเอ็นฉีกบริเวณนั้น
• ลงน้ำหนักเดินไม่ได้เลย
• เท้าผิดรูป อาจมีข้อหลุดหรือข้อเคลื่อนได้
• กดเจ็บบริเวณตาตุ่มทั้งสองข้าง อาจมีกระดูกหักได้

แนะนำ : อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับข้อเท้าพลิก แล้วต้องเอกซเรย์หรือไม่

การรักษาเบื้องต้น

เมื่อมีข้อเท้าพลิกเกิดขึ้น การรักษาเบื้องต้นคือการพัก และลดการอักเสบให้ได้อย่างเต็มที่ มีวิธีการดังนี้ครับ

• พัก ลดการใช้งานลง
• ยกขาสูง ตอนนอนให้ใช้หมอนหนุนบริเวณน่อง ตอนนั่งใช้มีเก้าอีกอีกตัวไว้วางเท้า ไม่ควรห้อยเท้านานเพราะจะทำให้บวม
• ประคบเย็น ให้ใช้แผ่นประคบเย็นในตู้เย็นห่อผ้าขนหนู ประคบบริเวณที่ปวดบวม
• พันผ้า ใช้ผ้ายืดพันบริเวณปลายเท้าขึ้นมาที่น่อง ไม่ควรเริ่มพันจากน่องลงไป
• ถ้าปวดมากสามารถทานยาแก้ปวดหรือยาแก้อักเสบได้ ตามคำแนะนำของแพทย์
• ถ้าปวดมากเดินลงน้ำหนักไม่ไหว ให้ใช้เฝือกอ่อนประคองข้อเท้าไปก่อน ร่วมกับใช้การเดินด้วยไม้ยันรักแร้ซึ่งควรอยู่ในการดูแลของแพทย์นะครับ

ประคบร้อนหรือเย็น

เมื่อมีข้อเท้าแพลงเกิดขึ้น ช่วงแรกให้ใช้การประคบเย็นไปก่อน เพื่อลดการอักเสบให้เกิดขึ้นน้อยที่สุด ในช่วงฟื้นฟู อาจใช้การประคบอุ่นช่วยบ้างก็ได้ เพื่อให้เลือดมาเลี้ยงบริเวณที่บาดเจ็บจะได้หายไวๆครับ

การทำกายภาพให้หายข้อเท้าแพลงไวๆ

เมื่ออาการปวดจากข้อเท้าพลิกดีขึ้นแล้ว การรักษาเพื่อฟื้นฟูให้ข้อเท้ากลับมาใช้ได้เต็มประสิทธิภาพอีกครั้งจะต้องมีการทำกายภาพด้วยตัวเองควบคู่ไปด้วยครับ โดยการทำกายภาพต้องทำดังต่อไปนี้

1. การฝึกพิสัยการขยับข้อเท้า ฝึกโดยการนั่ง ยกขาลอย ให้ฝึกหมุนข้อเท้าเป็นวงกลม หรือให้วาดปลายเท้าเป็นเลข 1-9 เพื่อให้ข้อเท้าขยับในทุกๆทิศ
2. การฝึกความแข็งแรงของเอ็นประคองข้อเท้าด้านนอก อันนี้ต้องมีอุปกรณ์ช่วยครับ ให้ใช้ยางยืดออกกำลังกาย (สามารถซื้อได้ตามช็อปปิ้งออนไลน์ ค้นคำว่า TheraBand) คล้องปลายเท้าทั้งสองไว้ดังภาพ ส้นเท้าทั้งสองข้างวางบนพื้น ให้ใช้ข้อเท้าข้างที่บาดเจ็บหมุนออกด้านข้าง เพื่อฝึกเอ็นประคองข้อเท้าด้านนอก
3. การฝึกการทรงตัว ถ้าฝึกแบบจริงจัง จะมีอุปกรณ์ฝึกการทรงตัวโดยเฉพาะครับ เช่น balance board แต่เราสามารถฝึกด้วยตัวเองง่ายๆคือ การฝึกยืนขาเดียวบนที่นอนนุ่มๆ หรือบนหมอนแบนๆ ก็ช่วยฝึกการทรงตัวได้แล้ว ระวังล้มด้วยนะครับ

ดูคลิปวีดีโอเทคนิคการใช้ยางยืดออกกำลัง TheraBand เพื่อฟื้นฟูภาวะข้อเท้าพลิกได้ที่นี่ครับ (นาทีที่ 3)

ดูคลิปวีดีโอเทคนิคการฝึกการทรงตัวเพื่อฟื้นฟูข้อเท้าพลิกได้ที่นี่ครับ (นาทีที่ 4)

สำหรับนักกีฬาที่ต้องกลับไปเล่นกีฬา มีเวลาพัก ฟื้นฟูจำกัด ่ลองใช้เทคนิคพันเทปดูนะครับ ทำให้ข้อเท้ากระชับขึ้น และลดโอกาสเกิดข้อเท้าพลิกได้ด้วยครับ 

ลองชมคลิปวิธีพันเทปนะครับ ถ้าสนใจก็ไปเลือกชมได้ตามลิ้งด้านล่างครับ 

แนะนำ : ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับเทปล็อคข้อเท้าที่นี่

ข้อเท้าพลิกมานานแล้วยังไม่หายสักทีเกิดจากอะไร

ข้อเท้าพลิกถ้าเป็นไม่มา ควรหายภายใน 2-3 สัปดาห์นะครับ ถ้าเป็นรุนแรงมากอาจใช้เวลานานกว่านั้น แต่ถ้าพักและทำกายภาพมานานแล้วแต่ไม่หายสนิท ยังใช้งานได้ไม่เต็มที่ แบบนี้ต้องหาสาเหตุเพิ่มเติมแล้วครับ โดยเราจะแบ่งอาการออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ

ทำไมข้อเท้าแพลงแล้ว ไปเอกซเรย์หมอบอกว่าข้อเท้าไม่หัก แต่ไม่หายซักที

ต้องเข้าใจก่อนครับว่าเอกซเรย์ไม่สามารถวินิจฉัยการบาดเจ็บได้ทุกอย่าง เอกซเรย์จะเห็นเฉพาะเงาของกระดูกดังนั้นจึงสามารถวินิจฉัยกระดูกข้อเท้าหักได้

แต่การบาดเจ็บทางข้อเท้าหลายๆอย่างไม่สามารถวินิจฉัยได้จากเอกซเรย์นะครับ เช่น กระดูกอ่อน เส้นเอ็น เส้นประสาท

สาเหตุที่ข้อเท้าแพลงแล้ว เอกซเรย์ไม่พบกระดูกหัก แต่อาการไม่หายขาดสักทีเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้ครับ

1. มีกระดูกชิ้นเล็กๆหักที่มองไม่เห็นจากเอกซเรย์ อาจเป็นการจัดท่าขณะเอกซเรย์ไม่เหมาะสม หรือกระดูกชิ้นเล็กจริงๆ แต่เป็นจุดสำคัญของข้อเท้า
2. มีอวัยวะในข้อเท้าอื่นๆบาดเจ็บที่ไม่สามารถเห็นได้จากเอกซเรย์ ถ้าตรวจร่างกายแล้วสงสัย แพทย์จะพิจารณาส่งการตรวจวินิจฉัยทางรังสีอื่นๆเพิ่มเติม เช่น MRI หรือ CT scan
3. การรักษายังทำไม่ได้เต็มที่ ครบถ้วน

ข้อเท้าพลิก ไปพบหมอมา ทำ MRI บอกว่าเอ็นข้อเท้าฉีก ต้องผ่าตัดเลยไหม

ถึงแม้ว่า MRI มาแล้วพบว่าเอ็นข้อเท้าฉีกขาดรุนแรง ก็สามารถรักษาด้วยวิธีไม่ผ่าตัดให้หายได้ครับ แต่ต้องใจเย็นๆ ค่อยๆพัก ค่อยๆกายภาพ ต้องมีการใช้ที่ประคองข้อเท้าพักใหญ่ๆเลยครับ

การผ่าตัดซ่อมเอ็นข้อเท้าจะทำต่อเมื่อมีเอ็นข้อเท้าฉีกร่วมกับมีอาการข้อเท้าไม่มั่นคง และรักษาด้วยวิธีไม่ผ่าตัดมาอย่างเต็มที่แล้วครับ

แต่ถ้าผู้ป่วยเป็นนักกีฬาที่จริงจัง เช่นนักกีฬาลีค,นักกีฬาอาชีพ หรือมีเอ็นข้อเท้าฉีกหลายเส้น ก็เป็นข้อพิจารณาเรื่องการผ่าตัดได้ครับ

อ่านเพิ่มเกี่ยวกับเอ็นข้อเท้าฉีกได้ที่นี่

 สรุป

ข้อเท้าพลิก ถ้าเป็นไม่มาก สามารถรักษาได้ด้วยตัวเอง โดยใช้หลัก RICE โดย R(rest) คือพักการใช้งาน I(ice) คือการประคบเย็น C(compress) คือการพันผ้ายืดเพื่อลดบวม E(elevation) คือการยกขาสูงบ่อยๆ ไม่นั่งห้อยเท้านานๆ

 

บทความโดย นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล

บทความโดย

นายแพทย์ศุภโชค รัศมีมงคล

คลินิกหมอศุภโชค พิษณุโลก

ที่ตั้ง วันเวลาเปิดทำการ

นัดตรวจ พบแพทย์